Ticarette sıkça kullanılan çekler hakkındaki 5941 sayılı Çek Kanunu ile yapılan değişiklikten önce karşılıksız çek bir suç olarak nitelendirilmekteydi. Karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için mahkeme tarafından adli para cezası verilmekte ve bu adli para cezası ödenmez ise verilen ceza hapis cezasına çevrilmekteydi. Fakat Çek yasasında yapılan yeni düzenleme ile artık çekin karşılığının bulunmaması durumunda uygulanan cezai yaptırımlar kaldırılmış ve keşide edilen çekin karşılıksız çıkması halinde idari yaptırım niteliğinde olan ”çek düzenleme yasağı ve çek hesabı açma yasağı” getirilmiştir. Bu değişiklik sonucunda artık çek bankaya ibraz edildiğinde ”karşılıksızlık” işlemi yapılırsa, bu eylem kabahat olarak değerlendirilecek ve bu kapsamda yaptırım uygulanacaktır.
Karşılıksız çek düzenleme fiili ve yaptırımı Çek Kanunu madde 5/1’de düzenlenmiş olup, bu fiilin oluşabilmesi için çekin üzerinde yazılı düzenlenme tarihine göre süresinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılığının hesapta bulundurulmaması nedeniyle hakkında ”karşılıksızdır” işlemi yapılmış olmalıdır. Karşılıksız çek fiilinin şartları özetle şu şekilde sıralanabilir:
Yasadaki değişiklik sonucu görevli mercii adli yargı mahkemeleri (asliye ceza mahkemeleri) olmaktan çıkarılmış ve bu görev, yetkili Cumhuriyet Savcılıklarına devredilmiştir. Şikayette bulunulabilecek yetkili Cumhuriyet Savcılıkları : Çekin bankaya ibraz edildiği yer VEYA çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer VEYA çek hesabı sahibinin VEYA talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet Savcılığı olarak belirlenmiştir.
Yukarıda sayılan şartları tamam ise 6 aylık hak düşürücü süre içerisinde hamilin şikayet dilekçesi vermesi halinde görevli Cumhuriyet Savcısı tarafından her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bu kararın bir sonucu olarak da hakkında yasaklılık kararı verilen gerçek ya da tüzel kişiler ellerindeki tüm çek yapraklarını ait oldukları bankalara iade etmek zorundadırlar. İşbu yasaklılık kararı kaldırılmadıkça bu kişi veya şirket adına yeni bir çek hesabı da açılmaz. Çek Kanunu madde 6/1’e göre, karşılıksız kalan çek bedeli düzenlenme tarihinden itibaren ticari işlerde temerrüt faizi üzerinden işleyecek faiz ile birlikte tamamen ödendiğinde, Cumhuriyet Savcısı yasağı kaldırır ve bu karar TCMB’na (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasına) bildirilir ve ilan olunur.
ÇEK YASAĞINA İTİRAZ YOLU :
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karşı başvuru yapılabilecek kanun yolu (itiraz) ise Kabahatler Kanunu’na göre yapılmaktadır. Çek yasağı hakkındaki idari yaptırım kararının tebliğinden itibaren 15 gün içinde Sulh Ceza Mahkemesine itiraz dilekçesi verilmediği takdirde karar kesinleşir. Talebi inceleyen mahkeme, yasaklama kararının kaldırılmasına ya da itirazın reddine karar verir ve bu karara karşı da tebliğden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir.
Sonuç olarak çek kanununda yapılan değişikliklerden sonra karşılıksız çek verme fiili suç olmaktan çıkmış ve sorumluları hakkında sadece idari yaptırım uygulaması yürürlüktedir. Bu hususun alacaklıların haklarına halel getirmesi, borçluları koruma amacı taşıdığı, ticareti ve bir kredi aracı gibi kullanılan çeklerin bu fonksiyonlarını kaybettiği konuları ise oldukça tartışmalıdır…