İş akdinin haklı nedenle feshi ile geçerli nedenle feshi arasındaki farklar :
İş hukukuna göre Haksız fesih ile, Geçersiz nedenle fesih…
İş hayatında işverenler çeşitli nedenlere dayanarak işçilerinin iş sözleşmelerini feshetmektedir. Bu fesihler bazen haklı nedenlere dayandırılırken bazen de geçerli neden ile iş akitleri sona ermekte olsa da aralarında hukuki sonuçları açısından farklar vardır.
İş sözleşmesinin haklı nedenle feshi durumları İş Kanunu tarafından belirlenmiş, geçerli sebep ile fesih ise, bir haklı fesih sebebi oluşturacak kadar ağır olmamakla birlikte, işverene bildirim sürelerine uymak şartı ile belirsiz süreli hizmet akdine son verme imkanı tanıyan sebeplerdir.
Haklı Nedenle Fesih
Haklı sebeple fesih hakkı, iyiniyet kuralları gereği iş ilişkisini sürdürmesi kendisinden beklenemeyecek tarafa belirli ya da belirsiz süreli iş sözleşmesini derhal feshetme yetkisi veren bozucu yenilik doğuran bir haktır. Çalışma hayatında ortaya çıkan bir durum sebebiyle iş ilişkisinin devamı taraflardan biri için çekilmez bir hale gelmiş ise haklı nedenle derhal fesih hakkı meydana çıkar.
İş Yasası Madde 25/2 bendi gereğince işten çıkarmalarda, işverenin derhal fesih hakkını kullanma süresi 6 iş günü ile sınırlandırılmıştır. İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışlarını gerekçe göstererek sözleşmeyi fesih yetkisi, işçinin bu tür haraketlerde bulunduğunu öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıl sonra kullanamaz.
İş verenin haklı sebeple tazminatsız işten çıkarma hakkı olmasına rağmen, yasada öngörülen süreyi kaçırırsa artık bu durumda işçiyi haklı nedenle tazminatsız işten çıkarmak yerine, geçerli nedenle tazminat ödeyerek çıkarma hakkı mevcuttur.
Geçerli Nedenle fesih
Geçerli sebeple fesih İş Kanunu madde 18 metni gereğince; “30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.” biçiminde tanımlanmıştır.
Geçerli bir neden belirtmek zorunluluğu iş güvencesi kapsamındaki işçiler için geçerlidir. Yani işyerinde (veya aynı işverenin aynı iş kolundaki işyerlerinde) Otuz ya da daha fazla işçi çalıştırıyor olmalı ve belirsiz süreli iş sözleşmesiyle 6 ay ya da daha fazla kıdem sahibi olan işçiler olmalıdır. Bu şartları taşımayan işveren açısından geçerli neden belirtme zorunluluğu yoktur.
Fesih için geçerli bir nedenin ortaya çıkması haline fesih hakkının makul bir süre içinde kullanılması gerekir. Haklı sebeple fesihlerde bu süre 6 iş günüdür. Ancak haklı sebep olmasa bile artık geçerli sebep ileri sürülmek zorunda olunduğuna göre bu sebebin ileri sürülmesi için de kanunda ne kadar olduğu belirtilmemiş olan bir makul süre olacaktır. (İşe iade davalarında işçinin işe iade tebligatından sonra işe başlaması gereken makul süre ise bazı yargıtay kararlarında 3 gün olarak değerlendiriliyor). Sonuç olarak haklı sebeple fesih yapılmadığı hallerde de geçerli neden gerekli olmakta ve bun hakkın da makul bir süre içinde kullanılması gerekmektedir.
Geçerli sebeple fesih ihbarının mutlaka yazılı olarak yapılması gerekli olup işveren tarafından gösterilen geçerli neden açık ve kesin bir biçimde fesih bildiriminde bulunmalıdır. İşverenin, hizmetine ihtiyaç duyulmadığı için veya görülen lüzum üzerine gibi nedenlerle iş akdini feshetmesini geçerli fesih sayılmamaktadır.
İş Kanunu madde 19/2 gereğince “Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Ancak, işverenin 25 inci maddenin (II) numaralı bendi şartlarına uygun fesih hakkı saklıdır.” hükmü ILO sözleşmesinin 7. maddesine uyum için getirilen bir hükümdür. Burada verimlilik (performans) madde metninde geçtiğinden yeterlilik konusunda savunmasının alınmasına gerek olmadığı gibi bir anlam çıksa da bu tip durumlarda da işçinin savunmasını almak gereklidir. Çalışanın savunmasının alınması gereken haller işçinin davranışı ya da verimi ile ilgili durumlardır. Diğer bir anlatımla İşçiden kaynaklanan ve işyeri ile ilgili olmayan konulardır. Savunma alınmasının nedeni işçinin hakkındaki iddialara cevap vererek işverenin kendisini haklı görmesi ve iş akdini feshetmemeye kararı almasını gerektirebilecek durumların varlığı olasılığıdır.
Haklı Nedenle Fesih ve Geçerli Nedenle Fesih arasındaki farklar
Bu teknik hukuksal kavramlar arasındaki farklılıklar ve doğurdukları hukuki sonuçlar açısından işveren tarafından yapılan fesihlerde öncelikle işverenin iş sözleşmesini haklı sebeple mi, geçerli sebeple mi feshettiğini belirlemek ve buna göre yapılacak hukuki işlemleri tercih etmek ve yine bu tespite göre gerekli davaları açmak yoluna gidilmelidir.